Naast Waterschei en Winterslag stond ook in Zwartberg een steenkoolmijn, de derde in Genk. De sluiting kende een tragisch verloop en was voor de regering een leerschool voor latere mijnsluitingen.
De eenzame, zwarte berg
De mijn van Zwartberg was de eerste in Limburg die haar deuren moest sluiten. In de jaren zestig was er amper aandacht voor het behoud van industrieel erfgoed, zodoende werd de mijnsite vrijwel volledig gesloopt. Eén van de twee terrils werd met de grond gelijk gemaakt voor de huidige industriezone Genk-Noord. De andere steenberg tekent tot op vandaag de horizon van Oudsbergen, als enige overblijvende getuige van een ijkpunt in de Belgische geschiedenis.
De aankondiging van de sluiting bracht namelijk hevige protesten van de mijnwerkers met zich mee, die door de rijkswacht beantwoord werden met hardhandig optreden. Helaas bleven tragische gevolgen niet uit. Twee mensen lieten het leven. Daarop vinden regering en vakbonden elkaar in een reconversieprogramma: pas wanneer alle ontslagen mijnwerkers nieuw werk hadden gevonden, zou de mijn definitief sluiten. Alle latere mijnsluitingen werden volgens dit programma uitgevoerd.
Van kool over knuffelleeuw tot kunst
In de daaropvolgende jaren kreeg de site van Zwartberg een heel andere maar zeker niet minder interessante invulling. Na de sluiting eind jaren zestig kocht een zekere Marcel Wouters een flink stuk grond van de voormalige mijnsite, inclusief de oude directeurswoning, en opende er in 1970 de veelbesproken Limburgse Zoo. Wat begon met een tamme leeuw op café groeide uit tot een complete dierentuin - in elke zin van het woord - met meer dan duizend dieren. Na enkele wel heel bijzondere incidenten sloot de zoo in 1998 definitief haar poorten.
21 jaar later doet kunstenaar Koen Vanmechelen de site opnieuw eer aan met Labiomista, een evoluerend kunstwerk over de mix van het leven. Eén helft van het 24-hectare grote gebied is volledig overgelaten aan de natuur. De andere helft doet dienst als levend kunstwerk met een beeldentuin, landschapskunst en een dierenpark.
Tip: Het bijzondere verleden van de dierentuin is door Lien Vande Kerkhof in een schitterend kinderboek gegoten. "De Zoo van Zwartelgoud" neemt jong én oud mee in een verhaal waar waarheid en fictie niet te onderscheiden zijn, met prachtige illustraties van Davien Dierickx.
Het mijnverhaal van Koen Vanmechelen
Kunstenaar Koen Vanmechelen heeft zijn atelier in het monumentale gebouw The Battery. Hij begon zijn carrière in de vroege jaren negentig en is sindsdien uitgegroeid tot een van de meest productieve en prominente hedendaagse kunstenaars in België. Zijn innovatieve werk onderzoekt het thema van bio-culturele diversiteit via de kip.
Als kunstenaar geloof ik niet in monocultuur. Ik geloof in multicultuur.
Bekijk het mijnverhaal van Koen Vanmechelen
