Like
Wist je dat de Graven van Loon een erg belangrijke rol hebben gespeeld in onze Limburgse geschiedenis? Het bijzondere graafschap Loon heerste bijna vierhonderd jaar lang over het grootste deel van de huidige provincie. Lees hier over het boeiend patrimonium dat ze ons na lieten.
Van Loon naar Limburg
Het graafschap Loon ontstond in onze streken rond het jaar 1000. De eerste graven van Loon slaagden erin enkele oudere versnipperde gebieden in Haspengouw en de Kempen samen te voegen en werden zo nieuwe sterke regionale spelers. Het graafschap was iets kleiner dan het Limburg van vandaag, maar het huidige grondgebied gaat voor een groot deel terug tot dat graafschap.
Hoe is Limburg ontstaan? In deze video neemt Graaf Lodewijk je mee terug in de tijd naar zijn graafschap Loon en verklapt de link met ons huidige Limburg. Meer info over deze geschiedenis vind je op limburgin9vragen.be
In het feodale systeem van leenheren en leenmannen was het graafschap een leen van het prinsbisdom Luik aan de graven van Loon. Het graafschap en het prinsbisdom Luik behoorden nooit tot de Nederlanden, maar lagen van bij hun ontstaan tot 1795 in het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie. Tot 1192 was de hoofdstad van het graafschap Loon Borgloon. Er werd een imposante burcht gebouwd en op het neerhof verrees de Sint-Odulphuskerk waar elke nieuwe graaf van Loon de eed aflegde bij de bestijging van de grafelijke troon.
Interieur gerestaureerde Sint-Odulphuskerk in Borgloon (Collectie PCCE)
Standbeeld Hendrik van Veldeke in Hasselt (Collectie PCCE, Saskia Vanderstichele)
De laatste graaf die volwaardig in Borgloon verbleef, was Lodewijk I, echtgenoot van Agnes van Metz. Zij ondersteunde het werk van de Hasseltse troubadour Hendrik Van Veldeke. Hendrik is de oudste bij naam gekende schrijver van literaire werken in het oud-Nederlands. Zijn oeuvre staat in de twaalfde eeuw dan ook aan de wieg van de Nederlandse én Duitse letterkunde. Afkomstig uit het graafschap Loon, verbleef hij geruime tijd aan het hof in Thüringen, in het zog van de graven van Loon. Hij schopte het zelfs tot in het hof van de Duitse keizer Frederik Barbarosa.
Lodewijk I en zijn vrouw Agnes liggen begraven in de begijnhofkapel van Borgloon. De stad heeft, met ondersteuning van provincie Limburg, grootse plannen voor de realisatie van een nieuw belevingscentrum waarvan de begijnhofkapel en de gasthuiskapel deel uitmaken. Toekomstige bezoekers kunnen hier het minder gekende, doch rijke verleden van Borgloon, het graafschap Loon en de provincie Limburg ontdekken.
Het toekomstige bezoekerscentrum door Balleuil Ontwerpbureau (scenografie), Beeck & Hermans architecten (restauratie) en Import.Export Architecture (architectuur)
Lodewijks zoon Gerard van Loon liet een nieuw kasteel bouwen in Kuringen, het Prinsenhof. Even verderop stichtte Gerard ook de invloedrijke abdij van Herkenrode. Vanaf dan werden de graven, op de laatste na, begraven in de vandaag verdwenen abdijkerk van Herkenrode. Ook de abdij van Averbode werd door de graven van Loon gesticht.
Huwelijkspolitiek, cruciale ontvoering en gifmoord
Miniatuur stervende graaf Diederik VII van Holland met echtgenote Adelheid (Bibliothèque Nationale de France)
De graven van Loon voerden een uitgekiende huwelijkspolitiek en breidden zo hun invloed uit. Ze verwierven het graafschap Chiny in Luxemburg, Hoorn in het huidige Nederlands-Limburg en Rieneck in Beieren. Daarnaast deed Lodewijk II van Loon een waarlijk beruchte poging om het graafschap Holland in te lijven. Toen in 1203 graaf Diederik VII van Holland stervende was, huwde zijn enige dochter en erfgename Ada met graaf Lodewijk II van Loon. Tot groot ongenoegen van Ada’s voogd en nonkel, Willem van Friesland. Hij ontvoerde Ada naar Texel en nadien belandde ze als gijzelaar aan het Engelse hof. In de ‘Loonse Oorlog (1203-1206)’ die hierop volgde tussen de twee kandidaat-erfgenamen moest Lodewijk de duimen leggen tegen Willems coalitie. Na enkele jaren kwam Ada vrij maar in ruil diende Lodewijks broer als gijzelaar naar Engeland te trekken.
Landcommanderij Alden Biesen (Collectie PCCE, Robin Reynders)
Na zijn terugkeer nam hij wraak op zijn broers, bronnen suggereren een dubbele gifmoord. De vermoedelijke gifmenger volgde op. Misschien als Wiedergutmachung en om het Loonse blazoen op te poetsen, schonk hij grond en een kapel aan de Duitse Ridderorde: het begin van Alden Biesen, de latere landcommanderij. Het epos van Ada en Lodewijk II van Loon leverde tot in de negentiende eeuw inspiratie voor heel wat miniaturisten, kroniekschrijvers, schilders en dichters.
De Loonse steden
De Loonse graven moesten zich regelmatig verdedigen tegen de andere machtige vorsten rondom hun graafschap. Dat deden ze door kastelen te bouwen aan de grenzen van hun graafschap:
- Aan de Maas in Stokkem bouwden ze hun meest machtige vesting.
- In Tongeren richtten ze de burcht van Kolmont op.
- In Sint-Truiden bouwden ze de burcht van Brustem.
Burcht Kolmont (Collectie PCCE, Guy van Grinsven)
Burcht Brustem (Collectie PCCE, Guy van Grinsven)
Ook gaven de graven van Loon stadsrechten aan plaatsen zodat die het recht kregen om zich te versterken met stadswallen. De Loonse steden zijn: Beringen, Bilzen, Borgloon, Bree, Dilsen-Stokkem, Hamont-Achel, Hasselt, Herk-de-Stad, Maaseik en Peer. Kolmont, Brustem en Kuringen kregen ook stadsrechten maar sloegen er niet in zich tot stad te ontwikkelen.
Alfabetisch overzicht Loonse wapenschilden
Prinsbisdom Luik en weg naar Limburg
De laatste graaf van Loon was Diederick van Heinsberg. Hij stuurde zijn zoon mee met de Duitse Ridderorde op een veroveringstocht in Oost-Europa, waarbij de zoon omkwam. Diederik had dus bij zijn overlijden geen mannelijke erfgenaam. Hij werd begraven in de kerk van het Augustijnenklooster in Hasselt. Van dat klooster rest enkel de bibliotheekvleugel aan de Havermarkt.
Er volgde een strijd: de “Loonse Successieoorlog” (1336-1366). Verschillende pretendenten deden de revue maar het was de prinsbisschop van Luik die het graafschap in bezit nam. Vanaf dan is de prinsbisschop van Luik ook graaf van Loon tot 1795. Na de Franse overheersing haalde in 1815 koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden het in zijn hoofd om het voormalige graafschap Loon en de huidige Nederlandse provincie Limburg ‘Limburg’ te noemen, naar het hertogdom Limb(o)urg aan de Vesder dat sinds 1288 in Brabantse handen was.
De graven van Loon, vandaag
Waar kan je deze geschiedenis vandaag herbeleven in Borgloon? Beklim de burchtheuvel en geniet van een wijds uitzicht. De monumentale en bezoekwaardige Sint-Odulphuskerk ligt vlakbij. Doe mee aan de verhalenwandeling en bezoek de Gravenmuur.
Waar kan je deze geschiedenis vandaag herbeleven in Hasselt? Rondom de ruïnes van het Prinsenhof ligt vandaag een rustig wandelpark. Of laat je onderdompelen in het belevingscentrum van de Abdij van Herkenrode en doe de belevingstocht Hendriks geheimen. Langs de Thonissenlaan kan je het standbeeld van Hendrik Van Veldeke bewonderen.
Waar kan je deze geschiedenis vandaag herbeleven in Sint-Truiden? Volg de fietstocht over vergeten veldslagen en ontdek de Burcht van Brustem!
Waar kan je deze geschiedenis vandaag herbeleven in Dilsen-Stokkem? De eens zo machtige burcht van Stokkem is vandaag grotendeels verdwenen. Op de plaats werd kasteeltje Carolinaberg gebouwd. Er zijn verschillende wandellussen die je hierlangs voeren, zoals de stadswandeling.
Waar kan je deze geschiedenis vandaag herbeleven in Tongeren? Op een imposante heuvel vind je de ruïnes van de burcht van Kolmont terug tijdens de Fruitwandeling. Dubbel de moeite waard in het aankomende bloesemseizoen!
